فرق چاقی و اضافه وزن چیست؟ | مقایسه علل و درمان ها

چاقی و اضافه وزن دو اصطلاحی هستند که اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما در علم تغذیه و پزشکی تمایزات مشخصی دارند. بسیاری از افراد ممکن است اضافه وزن داشته باشند، اما دچار چاقی نباشند، و بالعکس. درک فرق میان چاقی و اضافه وزن می تواند به مدیریت بهتر سلامت فردی و پیشگیری از بیماری های مرتبط کمک کند. در این مقاله، به بررسی علمی تفاوت بین چاقی و اضافه وزن، علل ایجاد آن ها، روش های تشخیص، عوارض و راهکارهای کنترل وزن پرداخته می شود.

تعریف چاقی و اضافه وزن

اضافه وزن به حالتی گفته می شود که فرد چربی اضافی در بدن دارد، اما این مقدار به حدی نیست که سلامت او را به خطر بیندازد و با چاقی فرق دارد. چاقی به شرایطی اطلاق می شود که میزان چربی بدن به سطحی رسیده که خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با چاقی به طور چشمگیری افزایش می دهد. شاخص توده بدنی (BMI) یکی از ابزارهای رایج برای تمایز بین اضافه وزن و چاقی است. اگر شاخص توده بدنی فرد بین ۲۵ تا ۲۹.۹ باشد، در دسته اضافه وزن قرار می گیرد. در صورتی که شاخص توده بدنی فرد ۳۰ یا بیشتر باشد، او چاق محسوب می شود.

البته شاخص توده بدنی تنها یک معیار عمومی است و نمی تواند به طور دقیق درصد چربی بدن یا میزان عضله را مشخص کند. به همین دلیل، برای تشخیص چاقی یا اضافه وزن، از روش های دیگری مانند اندازه گیری نسبت دور کمر به دور باسن، میزان چربی بدن و ترکیب بدنی نیز استفاده می شود.

فرق های اصلی بین چاقی و اضافه وزن

میزان چربی بدن در افراد دارای اضافه وزن بالا است، اما این مقدار معمولاً به حدی نمی رسد که مشکلات جدی برای سلامت ایجاد کند. در مقابل، چاقی شامل تجمع بیش از حد چربی در بدن است که می تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل کند. افراد چاق در معرض خطر بیشتری برای بیماری هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، آرتروز و برخی سرطان ها هستند. در حالی که افراد دارای اضافه وزن نیز ممکن است در معرض این خطرات باشند، اما احتمال بروز مشکلات شدید در آن ها کمتر از افراد چاق است.

اضافه وزن می تواند به دلیل افزایش توده عضلانی (مانند ورزشکاران) یا احتباس آب در بدن باشد، اما چاقی معمولاً به دلیل تجمع بیش از حد چربی بدن اتفاق می افتد. اگرچه هر دو وضعیت می توانند باعث تغییرات ظاهری شوند، اما افراد دارای اضافه وزن معمولاً وزن بالایی دارند اما فرم بدنشان همچنان متناسب است، در حالی که چاقی منجر به افزایش حجم شکم، پهلوها و سایر بخش های بدن به طور نامتناسب می شود.

بیشتر بخوانید: انواع چاقی

علل چاقی و اضافه وزن

فرق چندانی بین علل چاقی و اضافه وزن وجود ندارد و هر دو می توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند که شامل تغذیه نامناسب، کم تحرکی، ژنتیک، عوامل هورمونی، استرس و کمبود خواب، بیماری ها و مصرف داروهای خاص می شوند. دریافت کالری بیشتر از نیاز بدن، به مرور منجر به افزایش وزن و چاقی می شود. سبک زندگی بی تحرک باعث می شود کالری مصرفی به چربی تبدیل شده و در بدن ذخیره شود. برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، استعداد بیشتری برای اضافه وزن و چاقی دارند.

هورمون های بدن مانند انسولین، لپتین و تیروئید نقش مهمی در کنترل وزن دارند. عدم تعادل این هورمون ها می تواند به افزایش وزن منجر شود. استرس مزمن و خواب ناکافی می توانند هورمون های مرتبط با اشتها را تحت تأثیر قرار دهند و باعث افزایش وزن شوند. برخی بیماری ها مانند کم کاری تیروئید و مصرف داروهای خاص مانند کورتیکواستروئیدها می توانند منجر به چاقی شوند.

عوارض چاقی و اضافه وزن

بین عوارض چاقی و اضافه وزن فرق هایی وجود دارد. در حالی که اضافه وزن ممکن است مشکلات کمتری نسبت به چاقی ایجاد کند، هر دو وضعیت می توانند تأثیرات منفی بر سلامت داشته باشند. مشکلات قلبی و عروقی، دیابت نوع ۲، اختلالات تنفسی، مشکلات اسکلتی و عضلانی و اختلالات متابولیکی از جمله عوارض چاقی و اضافه وزن هستند. فشار خون بالا، افزایش سطح کلسترول و بیماری های قلبی در افراد چاق شایع تر است. مقاومت به انسولین در افراد دارای اضافه وزن و چاق بیشتر دیده می شود. چاقی می تواند باعث آپنه خواب و مشکلات تنفسی شود.

وزن اضافی فشار بیشتری به مفاصل وارد کرده و باعث مشکلاتی مانند آرتروز می شود. افزایش چربی بدن می تواند باعث سندرم متابولیک شود که مجموعه ای از عوامل خطر مانند دیابت، فشار خون بالا و چربی خون بالا است. بنابراین کنترل وزن برای پیشگیری از این عوارض اهمیت ویژه ای دارد.

روش های کنترل و کاهش وزن

اصلاح رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، تغییر سبک زندگی، مشاوره پزشکی و در برخی موارد درمان های دارویی و جراحی از جمله روش های کنترل و کاهش وزن هستند. مصرف غذاهای سالم مانند سبزیجات، میوه ها، پروتئین های کم چرب و کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و پرچرب نقش مهمی در کاهش وزن دارد. ورزش های هوازی مانند پیاده روی، دویدن، شنا و تمرینات مقاومتی به افزایش متابولیسم و سوزاندن چربی کمک می کنند. کاهش استرس، خواب کافی و کاهش مصرف غذاهای ناسالم از جمله راهکارهای مهم برای کنترل وزن است. در برخی موارد، مراجعه به متخصص تغذیه و پزشک می تواند به تنظیم رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی مؤثر کمک کند.

در مواردی که چاقی شدید است و سایر روش ها مؤثر نیستند، پزشک ممکن است داروهای کاهش وزن یا جراحی هایی مانند اسلیو معده و بای پس معده را توصیه کند. این روش ها معمولاً برای افرادی تجویز می شوند که دارای شاخص توده بدنی بالا بوده و در معرض خطر جدی بیماری های مرتبط با چاقی هستند. بنابراین یکی دیگر از فرق های بین اضافه وزن و چاقی در درمان آن هاست و اضافه وزن نیازی به درمان های تهاجمی مانند جراحی ندارد.

جمع بندی

فرق بین چاقی و اضافه وزن در میزان چربی بدن، خطرات سلامتی و تأثیر آن ها بر بدن است. در حالی که اضافه وزن می تواند تحت کنترل باشد، چاقی می تواند منجر به مشکلات جدی تری شود که نیازمند اقدامات درمانی بیشتری است. با رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و تغییر سبک زندگی، می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد و وزن سالمی را حفظ کرد. آگاهی از این فرق ها و توجه به وضعیت بدنی می تواند به داشتن زندگی سالم تر و طولانی تر کمک کند.